ALANYA'NIN ÇOK MERAK ETTİĞİ DEPREMLE İLGİLİ SORULARIN TÜM İNCE AYRINTISINA KADAR CEVAPLARINI ALANYALI JEOFİZİK MÜHENDİSİ ERMAN KAPTANOĞLU MANŞET ALANYA OKURLARI İÇİN VERDİ! VE ALANYA İÇİN BAKIN HANGİ KONUDA UYARI DA BULUNDU! ÇOK ÖNEMLİ.

Öncelikle belirtmek isterim ki böyle büyük depremler ülkemizde ne yazık ki her yüzyılda en az bir kez gerçekleşmektedir. Bunun sebebi ise ülkemizin içinde bulunduğu Anadolu Levhası, kuzeyden Avrasya Levhası, güneydoğudan Arabistan Levhası ve güneybatıdan ise Afrika Levhası tarafından sıkıştırılan mikro bir levha olmasıdır. Bu yüzden dolayı ülkemizde Akdeniz Bölgesi’ndeki Toros Dağları gibi devasa dağ kütleleri bulunmakta ve ayrıca Ege Bölgesi’ndeki gibi horst-graben dediğimiz normal faylarla oluşan sıralı olarak çökelti ve yükseltiler bulunmaktadır. Bu dağların(orojenez), yükseltilerin, ovaların ve çukurlukların olma sebebi zaten ülkemizin dünyanın en etkin ve güçlü fay sistemleri arasında ilk 3 içerisinde yer almasıdır.   

Alanya’daki en büyük ivme PGA 475 değerleri ise 0.190 g ile 0.230 g arasında değişmektedir. Yani bu verilere baktığımızda depremin şiddetini arttıran ivme değeri “düşük-orta derece” risklidir diyebiliriz. Kabaca ivme değeri ne kadar yüksek ise depremin şiddeti o kadar yüksek olmaktadır. İvme değerleri faya yakınlık ve yerel zemin sınıfı ile yakından ilgilidir. Mesela sahil bandına ve dere, ırmak, akarsu gibi suya yakın alüvyon yerlerde sarsıntılar daha çok hissedilir. Bunun sebebi ise alüvyon zeminlerde deprem dalgasının genliğinin büyük olmasıdır. Yani alüvyon zeminlerin depremi büyütme etkisi, kaya zeminlere göre yaklaşık 3-5 kat daha fazladır. Farz-ı misal konuşuyorum, Kıbrıs Fay’ında oluşabilecek 6,5 büyüklüğündeki bir deprem Alanya’nın alüvyon birimleri üzerinde 5,5 büyüklüğünde, kaya birimleri üzerinde ise 4,5 büyüklüğünde hissedilir gibi bir örnekleme yapabiliriz.

Ayrıca oluştuğu odak noktasının derinliği, uzaklığı, deniz içerisinde olup olmadığı, fayın geometrik mekanizması gibi verilerde Alanya’da oluşabilecek bir depremin nasıl hissedileceği bakımından önemlidir. Deniz içerisinde oluşan depremler, denizin “pillow effect” denilen bir yastık etkisi ile depremde oluşan dalgaların enerjisinin soğurulmasına(azalmasına) sebep olmaktadır. Depremin oluştuğu derinlik için ise şöyle bir şey söyleyebiliriz: Deprem’in oluştuğu derinlik olan odak derinliği ne kadar derinde ise depremin o bölgenin yakın yerinde yıkıcılığı o kadar azalır fakat hissedilen alan bakımından daha uzak mesafeler hisseder.

Artık herkesin de bildiği gibi Afrika Levhası, Ege-Kıbrıs ve Helen Yayı boyunca Anadolu Levhasının altına dalmaktadır. Bu dalmanın derinliği Akdeniz içerisinde ortalama olarak yaklaşık 60 km derinde, kara içerisinde ise ortalama olarak yaklaşık 105 km derinde olmaktadır. Bu yüzden Akdeniz’de 60 km’nin altında oluşan derinlikleri bizler Afrika Levhası içerisinde olmuş deriz. Bu da depremin Alanya’da oluşabilecek şiddeti hakkında bize fikir verir. 

Oluşacak olan depremin odak noktasının düşey yöndeki uzaklığı da bize depremin şiddeti hakkında bilgi verir. Basitçe şöyle bir yaklaşımda bulunabilinir: Depremin Alanya’ya olan uzaklığı her 100 km’de logaritmik olarak 0,8-0,9 büyüklüğünde bir azalma oluşturacaktır. Yani Kıbrıs’ın kuzeyinden geçen Kıbrıs Fayı’nda oluşabilecek 7,0 Magnitüdünde bir deprem, Kuzey Kıbrıs Fayı’nın bize ortalama uzaklığı olarak 120 km olarak düşünüldüğünde, Alanya’da kabaca 6,1-6,2 Magnitüdünde hissedilecektir denilebilir. Ancak yerin büyütme özelliğini de unutmamak gereklidir.  

ŞEKİL - Türkiye Deprem Tehlike Haritasında Alanya Bölgesi

Örnek 2020 Sisam adası depreminde İzmir-Bayraklı da 0.1g civarında bir ivme olmasına karşın yerel zemin özelliklerinin deprem etkisini büyütmesinden kaynaklı depremin şiddeti artmıştır. Eski deprem yönetmeliğinde yapı tasarlanırken Alanya için kullanılan deprem ivme değerleri 0.100 ile 0.200 g aralığında hesaba katılırken, bu değer yeni deprem yönetmeliğinde 0.190 ile 0.230 aralığında bölgesel olarak parsel bazında değişiklik gösteren bir değere evrilmiştir. Bu da bir deprem olma olasılığına karşı daha güçlü binalar tasarlamak anlamına gelmektedir.

Alanya merkezi odak noktası alırsak, 100 km çapında bir daire çizelim, bu daire içerisinde karada herhangi bir diri fay bulunmamaktadır. Akdeniz içerisinde ise MTA’nın yaptığı araştırmalar devam etmektedir. Alanya merkeze en yakın karadaki diri faylar yaklaşık 130 km kuzey-doğu yönünde yer alan Mut Fay Sistemi ve yaklaşık 110 km batı yönünde yer alan Aksu Bindirme Sistemidir. MTA’nın diri fay haritası bu fayları göstermekle birlikte, henüz Akdeniz’de özellikle Antalya Körfezinde tam manasıyla bir fay araştırması MTA tarafından yapılmamıştır. İvedilikle böyle bir çalışmanın yapılması, körfezde yer alan diri fayların tespit edilmesi ve diri fay haritalarına işlenmesi gerekmektedir. Böylelikle Deprem Risk Analizleri yapan biz Jeofizik Mühendisleri daha doğru sonuçlara ulaşmış oluruz.

Alanya’yı etkileyebilecek fay sistemleri, Yunanistan’dan başlayıp, Girit Adası’nın güneyinden yay yaparak, Fethiye Körfezinden Türkiye içlerine yönelen Helen Yayı ve Doğu Anadolu Bölgesinden başlayıp, Kıbrıs’ın güneyinden yay yaparak, yine Fethiye Körfezi içlerine doğru dalım yapan Kıbrıs Yayı’dır. Helen Yayı (Girit Yayı), Afrika Levhası’nın Ege denizi altına daldığı alanda oluşan aktif deprem ve volkan üreten bir tektonik alandır. Helen Yayı boyunca Afrika Plakası, Anadolu Plakası’nın altına dalmakta olup, her yıl Anadolu Plakasını yaklaşık 23mm batıya doğru döndürmektedir.

Helen fay sistemi üzerinde oluşmuş 7 ve üzeri büyüklükteki depremler; 26 Haziran 1926 Datça Açıkları Ms=7.7, 25 Şubat 1935 Girit kuzeyi Ms=7.1, 9 Şubat 1948 Akdeniz Ms=7.2, 25 Nisan 1957 Akdeniz Ms=7.1 büyüklüğündeki depremlerdir.

Sonuç olarak, bu bilgileri verdim fakat yerbilimci olmayan vatandaşlarımızın bu bilgiler ile yapabileceği çok bir şey yoktur. Olması da beklenemez zaten. Vatandaşların şu fayda kaç büyüklüğünde deprem olacak gibi yaklaşımlardan çok,benim binam yeni deprem yönetmeliğine göre tasarlanmış mı?, ona göre kontrol edilmiş mi? ve ona göre inşa edilmiş mi? olmalıdır. Herkese afetsiz ve mutlu günler dilerim. Hüseyin Kalaycı-Alanya

-